Europarlement hekelt beloftes van Von der Leyen voor Poolse subsidie

EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen moet zich deze week in het Europees Parlement in Straatsburg verantwoorden voor haar besluit om het Poolse economisch herstelpakket alsnog goed te keuren. Ze vindt dat de Europese Unie de uitbetaling van steunfondsen aan Polen kan hervatten nu dat land zegt dat het de omstreden tuchtkamer voor rechters gaat opheffen. 

Maar de twee vice-voorzitters van de Commissie (Frans Timmermans en Margrethe Verstaeger ) zijn het daar absoluut niet mee eens, en hebben er tégen gestemd. Drie andere Commissarissen (Johansson, Reynders en Jourová) hebben niet tegengestemd maar zeiden het ook niet eens te zijn met het besluit van Von der Leyen.

In het Europees Parlement wordt zelfs gesproken over het indienen van een motie-van-afkeuring. Het is hoogst ongebruikelijk dat een Commissaris van de ene politieke fractie in het Europarlement (christendemocraten) publiekelijk op de vingers wordt getikt door de twee andere coalitiefracties (sociaaldemocraten en liberalen). 

Een paar maanden geleden dreigde een soortgelijke publiekelijke breuk in de Europese coalitie toen de christendemocraten aandrongen op versoepeling van de Klimaat- en Milieuregels (Green Deal) in het nieuwe landbouwbeleid. Uiteindelijk stemden liberalen en sociaaldemocraten in met een zeer beperkte tijdelijke verruiming, vooral omdat door de oorlog in Oekraïne de wereldwijde graanexport bedreigd werd.

Het gaat in de Poolse kwestie om betalingen uit het grote economisch corona-herstelplan van 23,9 miljard euro en nog eens 11,5 miljard goedkope leningen. Dat steunpakket was eerder door de EU aan Warschau toegezegd, maar onder druk van het Europarlement bevroren omdat de Poolse conservatieve regering de onafhankelijke rechtspraak beknot.

Een tuchtkamer moet zorgen voor de benoeming van ‘regeringsvriendelijke’ rechters. Dat is in strijd met Europees recht. Warschau heeft dat onlangs gedeeltelijk teruggeschroefd.

Sinds het uitbreken van de Russische oorlog in Oekraïne vangt Polen al meer dan 3 miljoen Oekraïense vluchtelingen op. Die onkosten worden slechts gedeeltelijk door nieuwe Europese subsidies gedekt, en Polen heeft nu gevraagd om uitbetaling van die coronafondsen. Andere EU-commissarissen en veel Europarlementariërs vinden dat er met de principes van de Europese rechtsstaat niet gesjoemeld mag worden, en willen die twee kwesties niet aan elkaar koppelen.

Von der Leyen erkent dat er nog veel werk aan de winkel is voordat de eerste betaling daadwerkelijk kan worden gedaan, zo benadrukte ze donderdag in Warschau, na afloop van haar bespreking met de Poolse premier Matheus Morawiecki. 

Voordat het geld daadwerkelijk aan Polen wordt overgemaakt, moeten de 27 EU-landen er nog akkoord mee gaan, maar dat zal naar verwachting wel gebeuren. De afgelopen jaren waren de regeringsleiders niet bereid Polen en Hongarije financieel (met stopzetting van bestaande subsidies) te bestraffen, maar konden dat met (de nieuwe) coronafondsen niet langer tegenhouden.

Europarlementariër Sophie in ’t Veld (D66) zegt dat Von der leyen de grootste fout uit haar carrière maakt, met desastreuze gevolgen voor de Europese rechtsorde. “Ze geeft het signaal af dat er over de rechtsstaat valt te onderhandelen, dat fondsen en waarden tegen elkaar uit te ruilen zijn. Voortaan zijn de uitspraken van het Europees Hof van Justitie vrijblijvende aanbevelingen, zonder consequenties”.

“Voor de zoveelste keer doet de Europese Commissie niet wat ze moet doen: de rechtsstaat verdedigen.  In plaats daarvan wordt de Poolse regering beloond voor het blokkeren van ongerelateerde dossiers en een aantal schijnaanpassingen. Een klap in het gezicht van ontslagen rechters en van vrouwen, activisten en minderheden die in Polen niet meer op bescherming van hun rechten kunnen rekenen”, vindt de PvdA-Europarlementariër Thijs Reuten.