De Europese regeringsleiders hebben in Brussel op hun ‘financiële’ EU-top op de vijfde onderhandelingsdag eindelijk een akkoord bereikt over een ongekend groot economisch stimuleringspakket en voor een zevenjarige meerjarenbegroting. Dat akkoord wordt nu al ‘historisch’ genoemd
Het overeengekomen corona-herstelpakket van € 750 miljard en de zevenjarige EU-begroting van € 1.074 biljoen betekenen een mijlpaal, aangezien de EU-landen nu voor het eerst besloten gezamenlijk een groot bedrag op de financiële kapitaalmarkten te lenen. Gezamenlijke schulden voor individuele landen was tot nu toe onbestaanbaar in de EU.
Onder leiding van de Nederlandse liberale premier Mark Rutte hebben ‘vier vrekkige’ EU-landen (Oostenrijk, Zweden, Denemarken en Nederland) zich lange tijd verzet tegen te veel ongecontroleerde ‘giften’ uit het corona-fonds.
Hoewel de omvang van het totale fonds behouden blijft op 750 miljard euro, werd de verhouding tussen subsidies en leningen uiteindelijk in evenwicht gebracht. In het eindvoorstel staat nu t360 miljard euro aan leningen en 390 miljard euro aan subsidies, hetgeen door de meesten nog steeds als een fatsoenlijk resultaat wordt aangemerkt.
Hoewel nog niet alle details van het akkoord bekend zijn, is al wel duidelijk dat de laatste financiële verschuivingen grote gevolgen zullen hebben voor belangrijkste EU-programma’s, waarvan sommige de basis vormen van de huidige prioriteiten van de Europese Commissie.
Het enige instrument dat bedoeld was om de gezondheidssector te ondersteunen, werd volledig geschrapt en Horizon Europa, dat bedoeld was om innovatie te stimuleren, werd ook flink bezuinigd. Financiering van het nabuurschapsbeleid en het Solvency Support Instrument, een fonds van € 26 miljard ter ondersteuning van economisch levensvatbare particuliere bedrijven, vielen allebei buiten de boot.
Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zei dat het “betreurenswaardig” was dat het solvabiliteitsinstrument was geschrapt, maar noemde de hele overeenkomst nog steeds “een grote stap op weg naar herstel”. Daarnaast hebben de vier dwarsliggende landen een grotere korting op hun jaarlijkse afdracht aan de EU bedongen. Door aan te dringen op een kleinere toewijzing van subsidies, hebben de zuinige landen hun eigen doel, het moderniseren van de begroting als geheel, ondermijnd, zo wordt nu door critici gezegd.
Wel is een doorbraak dat de EU-leiders ermee hebben ingestemd dat de EU ‘eigen’ belastingen mag gaan heffen, en daarmee ‘eigen inkomsten’ kan genereren. Daarmee is de EU niet langer volledig afhankelijk van de welwillendheid van EU-landen om het EU-werk te financieren middels hun jaarlijkse donaties.
De Duitse bondskanselier Angela Merkel – wier land voorzitter is van het roterende voorzitterschap van de EU – zei in een eerste reactie: “Europa heeft laten zien dat het in staat is om nieuwe wegen in te slaan in zo’n bijzondere situatie als deze. We hebben de financiële basis gelegd voor de EU voor de komende zeven jaar. ”.
De Franse president Emmanuel Macron zei dat “dit een topbijeenkomst was waarvan ik vertrouw dat de gevolgen historisch zullen zijn.” Hij voegde eraan toe dat de Frans-Duitse samenwerking cruciaal was om de deal te sluiten. De Spaanse premier Pedro Sánchez zei dat “een van de meest briljante pagina’s in de Europese geschiedenis is geschreven” en loofde de overeenkomst als “een authentiek Marshallplan”.
Maar hun Nederlandse collega Mark Rutte weigerde het ermee eens te zijn dat het een historisch akkoord was.