Verdeeld Verenigd Koninkrijk stapt uit teleurgestelde Europese Unie

Het Verenigd Koninkrijk verlaat vrijdagavond na bijna vijftig jaar de Europese Unie. Het is voor het eerst sinds de totstandkoming van de gemeenschappelijke unie, 75 jaar geleden, aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, dat een Europees land uittreedt.

De breuk tussen de Britten en de unie van 27 andere landen op het Europese continent volgt op een referendum ruim 3,5 jaar geleden. Toen stemden 17,4 miljoen Britse kiezers voor een vertrek uit de EU en 16,1 miljoen voor blijven.

Voor- en tegenstanders komen op meerdere plaatsen bijeen om stil te staan bij dat historische moment. Aanhangers van het EU-afscheid vieren onder meer op Parliament Square in Londen dat de breuk nu eindelijk plaatsvindt. Een uur voordat het zover is, zal premier Boris Johnson via radio en tv het land toespreken. De gemeente Londen organiseert een evenement voor Londenaren uit de andere 27 EU-landen. Zij kunnen in het stadhuis terecht, onder meer voor “emotionele steun”.

In Schotland, waar verreweg de meeste kiezers in de Europese Unie wilden blijven, komen pro-Europese activisten bijeen buiten het Schotse parlement. Het Schotse parlement heeft zoals verwacht gestemd voor het houden van nog een referendum over Schotse onafhankelijkheid. Alle 64 parlementariërs van de Schotse SNP-partij stemden voor en 54 oppositieleden stemden tegen.

Juridisch gezien kan de Schotse regering niet op eigen houtje een referendum houden, maar moet de Britse regering dat ook willen. Het Schotse parlement besloot verder dat de EU-vlag na de brexit mag blijven wapperen bij het parlementsgebouw in Edinburgh.

De Britse premier Boris Johnson is naar verluidt bereid om een handelsakkoord met de EU te accepteren dat al eerder was voorgesteld door EU-onderhandelaar Michel Barnier. Dat meldt The Times op basis van de teksten uit een speech die Johnson aanstaande maandag zal houden.

De onderhandelingen over een Brits-EU-handelsverdrag beginnen volgende week, en zouden voor het eind van dit jaar moeten zijn afgerond. Tal van deskundigen menen dat die tijdspanne veel te kort is voor een volledig nieuwe Brits handelsverdrag.

Het handelsakkoord waar nu sprake van is, is vergelijkbaar met het recent overeengekomen handelsverdrag tussen de EU en Canada. In dat geval kunnen de bestaande wetteksten grotendeels worden overgenomen. Het zorgt voor handel zonder invoertarieven, maar leidt ook tot douanecontroles. Het model geldt niet voor de grote Britse dienstensector.

Als het niet lukt voor het einde van de overgangsperiode een akkoord over te sluiten, dreigt alsnog een chaotische breuk. Dan staan de Britse regering en het Britse Lagerhuis opnieuw voor de keus om verlenging en uitstel aan te vragen (iets wat premier Johnson absoluut niet wil), of uit te treden zónder een overgangsregeling (no-deal Brexit).