Democratie-spelregels in meer EU-landen meer onder druk

EP Plenary session - Report on the Commission’s 2023 Rule of Law report

Leden van het Europees Parlement hebben gewaarschuwd voor de democratische rechtsstaat in landen als Hongarije, Malta, Slowakije en Griekenland. Die verkeert daar in gevaar en moet worden beschermd, zeggen ze. In deze en andere EU-landen staan media, kwetsbare groepen, het maatschappelijk middenveld en de onafhankelijkheid van autoriteiten onder druk. Ook in Spanje en Frankrijk gaat het niet goed.

Het gaat niet alleen om de democratie, maar ook om de rechtsstaat en grondrechten die in deze landen in gevaar zijn. In het debat in Straatsburg trokken Europarlementariërs aan de bel: ze vinden dat de Europese Commissie onvoldoende optreedt tegen regeringen met autoritaire trekjes die aan de democratie zouden willen morrelen. De passiviteit van de Commissie geldt volgens hen op het gebied van de EU-waarden en grondrechten.

Waar het gaat over de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, wijst het Parlement op de verschillen tussen de EU-landen. Het gaat dan vooral over de benoeming van hoge rechters, zoals in Hongarije. Ook in andere landen wordt gesleuteld aan democratische instituties. Zo stelt Slowakije voor om instanties en het medialandschap aan te passen, en liggen organisaties onder vuur die buitenlandse financiering ontvangen. 

Tegelijkertijd blijft corruptie een belangrijk punt van zorg voor het Parlement, dat opnieuw systematische, discriminerende, niet-transparante en oneerlijke praktijken in EU-landen veroordeelt. In Hongarije putten verscheidene bedrijven uit EU-fondsen om politieke vrienden van de regering van premier Viktor Orbán te verrijken.

In Griekenland zijn onlangs drie jonge Roma vermoord, zo stelt het Parlement vast. Ook wordt daar de onafhankelijkheid van toezichthoudende autoriteiten bedreigd. Neem bijvoorbeeld de Griekse aanpak van het spyware-schandaal. Verder zijn er bezwaren vanuit het Parlement tegen de voorgestelde amnestiewet in Spanje, die veroordeelde Catalaanse overtreders van de grondwet amnestie moet geven.

In een resolutie betreuren de Europarlementariërs het buitensporig geweld en discriminerende behandeling door de Griekse politie van demonstranten. Hetzelfde speelt in Frankrijk, waar naast onevenredig geweld tegen demonstranten ook onnodig veel demonstranten worden opgepakt. 

Het Europarlement constateert eveneens dat in verscheidene EU-lidstaten rechten van minderheden worden ondermijnd. Dat heeft gevolgen voor religieuze groepen, LGBTIQ+ mensen, vrouwen, vluchtelingen en migranten.

De EP-rapporteur over de jaarlijkse Rechtsstaat-situatie, de Nederlandse Europarlementariër Sophie in  Veld (Renew/D66), riep de Europese Commissie op harder op te treden tegen regeringen van EU-landen die de rechten van EU-burgers aantasten. “Mensen hebben het recht om te weten hoe het gaat met de rechtsstaat in hun land. Waar het slechter gaat met de rechtsstaat, daar krijgen immers problemen de kans die mensen direct raken.

Met name toenemende corruptie is zo’n probleem. Nog niet zo lang geleden zagen we hoe covid-preventiemiddelen door corruptie in verkeerde handen vielen. Vandaag is het een jaar geleden dat in Griekenland een dodelijke treinramp plaats had, die voorkomen had kunnen, ware het niet dat Europees geld voor spoorveiligheid verduisterd is. Een voorbeeld van hoe corruptie heel dodelijk kan uitpakken. “