De Europese Commissie dreigt met juridische stappen tegen Ierland, Vlaanderen en Oostenrijk omdat zij te weinig doen tegen de nitraatverontreiniging van hun grond- en drinkwater. Zo’n juridische stap kan – net als enkele jaren geleden tegen Duitsland – uitmonden in dwingende miljoenenboetes.
Net als Nederland verloren ook Ierland en Duitsland recentelijk hun EU-derogatierechten waardoor er in die landen minder mest mag worden uitgereden. De nieuwe rechtse Nederlandse coalitieregering, met daarin een ministersdelegatie van de agrarisch-georiënteerde BBB-partij, probeert van Brussel verlenging van de derogatie-uitzondering te krijgen.
Brussel werkt al enige tijd aan actualisering van de Nitraatrichtlijn, en wil dat in 2027 weer voor tien jaar vastleggen. Omdat uit steekproeven en metingen al duidelijk is dat veel EU-landen hun nitraatcriteria bij lange na niet gaan halen, wordt daar nu al strenger de hand aan gehouden.
Dit probleem is al langer bekend en diverse landen hebben al eerder te maken gehad met strengere regelgeving en sancties. Duitsland ontkwam in 2022 ternauwernood aan betaling van vele miljoenen door – eindelijk – het uitrijden van mest in meerdere kwetsbare gebieden verder te beperken of geheel te verbieden.
De Vlaamse overheid heeft in reactie op de dreiging van juridische stappen laten weten dat ze al verschillende maatregelen hebben genomen om de nitraatvervuiling terug te dringen. Echter, de Europese Commissie oordeelt dat deze maatregelen nog niet voldoende zijn om aan de Europese normen te voldoen. In februari vorig jaar daagde de Europese Commissie België al eens voor het Hof wegens de slechte waterkwaliteit door nitraatverontreiniging in Wallonië. Maar die zaak werd afgesloten omdat Wallonië een maand later een nieuw mestactieplan goedkeurde.
Ook Ierland staat onder druk door de Europese Commissie. De Ierse landbouwsector, een belangrijke economische pijler, maakt zich zorgen over de gevolgen van strengere nitraatnormen. Boeren in Ierland hebben al te maken met onzekerheid door het verlies van hun EU-derogatierechten. Dit heeft een directe impact op hun bedrijfsvoering en kan leiden tot hogere kosten en lagere opbrengsten .
De situatie in Oostenrijk is vergelijkbaar met die in Ierland en Vlaanderen. Ondanks inspanningen van de Oostenrijkse overheid om de waterkwaliteit te verbeteren, blijkt uit recente rapporten van de Europese Commissie dat de maatregelen onvoldoende effect hebben gehad.
Nitraatverontreiniging is een groot milieuprobleem omdat het kan leiden tot schadelijke algenbloei in wateren, wat de biodiversiteit bedreigt en de drinkwaterkwaliteit verslechtert. De Europese Unie heeft daarom strenge richtlijnen opgesteld om deze vorm van vervuiling tegen te gaan, zoals vastgelegd in de Kaderrichtlijn Water.