Europese Commissarissen moeten hun plannen komend jaar binnenhalen

De Europese landbouw-agenda zal komend jaar grotendeels in het teken staan van dezelfde onderwerpen die ook de debatten in afgelopen jaar 2022 bepaalden: de invoering van het nieuwe gemeenschappelijke landbouwbeleid en de gevolgen van de Russische oorlog tegen Oekraïne. Het eerste half jaar is Zweden roulerend EU-voorzitter, en in het tweede half jaar Spanje.

Het eerste half jaar zal moeten blijken of het nieuwe GLB kinderziektes en invoeringsproblemen gaat vertonen. Nadat een paar weken geleden – als laatste – het Nederlandse strategische plan door Brussel was goedgekeurd, kan na jarenlang gedetailleerde voorbereidingen dat nieuwe landbouwbeleid nu van start gaan. Daarin zit meer ruimte voor nationale prioriteiten, hetgeen ongetwijfeld gaat leiden tot meer overleggen en besprekingen. 

Nederland beschouwt 2023 als een overgangsjaar. Van de kant van de Europese Commissie is al aangegeven dat er niet star zal worden vastgehouden aan regels en procedures, en dat er ruimte is voor opgedane praktijkervaring. Maar tussen theorie en praktijk zullen er ongetwijfeld nog heel wat wenkbrauwen worden gefronsd…

De gevolgen van de Russische oorlog tegen Oekraïne zullen komend jaar ook keihard aankomen; niet alleen bij agrariërs en voedselproducenten maar bij álle Europeanen. De Russische militaire opmars heeft afgelopen jaar geleid tot een nieuwe Koude Oorlog tussen Oost- en West-Europa, met alle gevolgen van dien. 

De internationale sancties tegen het Poetin-regime dwingen de EU-landen tot een geopolitieke heroriëntatie, inclusief nieuwe energiepolitiek (lees: duurder gas, kunstmest, handelsboycot etc). De Europese landbouw krijgt in elk geval komend half jaar te maken met de vraag of er voor de Oekraïense agrarische export weer EU-invoerrechten moeten worden ingesteld, of dat we de Oekraïners ‘hoe-dan-ook-blijven-helpen’.

Daarnaast staan er op de Europese agrarische agenda’s minstens een tiental sluimerende dossiers die óf netjes worden opgelost, óf als een nachtkaars uitgaan, óf alsnog tot conflicten kunnen leiden.

De Commissarissen willen verschillende plannen tijdig afgehandeld en binnengehaald hebben, om te voorkomen dat hun voorstellen ‘over de verkiezingen heen getild worden’. Uit de onlangs gepubliceerde jaarplanning blijkt nu al dat verscheidene voornemens moeten worden uitgesteld.

Kalenderjaar 2023 wordt voor de Europese politiek sowieso een apart jaar. In het najaar komen de campagnes op gang voor de verkiezingen in voorjaar-2024 voor een nieuw Europees Parlement. Campagnetijd is voor politici vaak bij uitstek een periode om tegenstellingen aan te scherpen, waardoor compromisvorming moeilijker wordt. Campagnetijd is voor de Commissarissen dus niet de beste tijd om hun verstrekkende, ingrijpende  besluiten succesvol door het Europarlement te loodsen. 

Dat zou wel eens een probleem kunnen worden voor het pakket Natuurherstel, Kunstmest en Gewasbeschermers van de Commissarissen Timmermans, Sinkevicius en Kyariakes. Veel EU-landbouwministers willen eerst een aanvullende studie (inclusief minstens half jaar vertraging?). Bovendien hangt de Landbouwcommissie aan de rem, zeggen de Commissarissen dat ze compromisbereid zijn en wil de Milieucommissie die natuur- en gewaswetten juist wél voor het aanbreken van de verkiezingscampagne afhandelen. 

Voor de Europese Commissarissen geldt dat hun eigen zittingstermijn pas afloopt in november 2024. Zij hebben dus nog bijna twee jaar voor de boeg, maar dan inclusief een parlement-op-campagne, en daarna een nieuw eerst-inwerken-parlement. En daarna is het dan maar de vraag welke Commissarissen ‘mogen blijven’, en dan ook nog maar moeten afwachten of ze hetzelfde takenpakket houden.

Dus is de huidige Commissie het hele jaar 2023 nog gewoon in functie. Voor nieuwe plannen en begrotingen hebben ze de goedkeuring nodig van de vak-ministerraden en van het Europees Parlement. Dat gebeurt meestal in het drie-partijen-overleg (de zogeheten trilogen); een tijdrovende gedetailleerde behandeling van alle punten en komma’s en centen.

Op landbouwgebied zijn er veel sluimerende dossiers die nog in trilogen moeten worden ‘afgetikt’. En van veel ervan is al bekend dat er behoorlijk grote meningsverschillen over zijn, met navenant toenemende kans op uitstelgedrag…