Spoedberaad over Poolse protesten tegen vrije export Oekraïens graan

De presidenten van Polen en Oekraïne, Andrzej Duda en Volodymyr Zelenskyy, zullen elkaar in de nabije toekomst ontmoeten, mogelijk al dit weekeinde.

De twee staatshoofden moeten een oplossing vinden voor de opnieuw dreigende blokkade van grensovergangen door protesterende Poolse boeren. Daarover dreigt Polen ook in conflict te komen met de handels- en douaneregels van de Europese Unie.

Een regeringswoordvoerder in Warschau wilde geen details bekendmaken over plaats en tijdstip van de ontmoeting tussen Duda en Zelensky, met het oog op ‘veiligheidsaspecten’. De afgelopen weken zijn de betrekkingen tussen beide buurlanden ernstig bekoeld door de graankwestie, midden in de verhitte campagne voor de Poolse parlementsverkiezingen op 15 oktober.

Dinsdag waarschuwde Oekraïne dat het internationale arbitrage kan inroepen tegen beperkingen op hun graanexport. Dit weekeinde loopt een tijdelijk verbod af, waarvan vijf EU-buurlanden (‘de frontlijnstaten’) vinden dat het verlengd zou moeten worden.

Door de in mei tijdelijk opgelegde beperkingen konden Polen, Bulgarije, Hongarije, Roemenië en Slowakije de binnenlandse verkoop van Oekraïense tarwe, maïs, koolzaad en zonnebloempitten verbieden, terwijl de doorvoer naar elders wel werd toegestaan.

Ze vinden dat (goedkope, deels door de EU gesteunde) Oekraïense agrarische producten niet in hun landen op de markt terecht mogen komen. Wel mogen ze (in verzegelde containers) over de weg en per spoor worden door-getransporteerd. 

Landbouwcommissaris Janusz Wojciechowski is het daar mee eens, maar de andere EU-commissarissen niet. Bovendien vindt de uit Polen afkomstige LNV-commissaris dat de EU een subsidie zou moeten geven voor de extra vervoerskosten van Oekraiens graan naar EU-havens.

Daardoor leidt de kwestie niet alleen tussen Warschau en Kyiv tot spanningen, maar ook tussen Warschau en Brussel, en ook tussen de 27 EU-commissarissen.

De kwestie is dinsdag en woensdag ook uitvoerig besproken in het Europees Parlement en in de wekelijkse vergadering van de Europese Commissie. Daar zaten ook grote delegaties van die vijf landen bij. Het huidige ‘exportverbod’ loopt vrijdag af. Voor verlenging en voor extra subsidie hebben Wojciechowski en de dwarsliggende Polen en Hongaren een nieuw Commissiebesluit nodig.

Naar verluidt zou Brussel kunnen meewerken aan een heel korte verlenging, van hooguit twee maanden, maar ruimschoots tot ná de Poolse parlementsverkiezingen.

Het feit dat de landbouw in die vijf landen schade lijdt doordat de EU de quota en importtarieven van niet-EU-land Oekraïne heeft opgeheven, is een groot twistpunt in de verkiezingsretoriek tussen Poolse voor- en tegenstanders van het Europese landbouwbeleid.