De Europese boeren en hun koepelorganisaties in Brussel moeten over hun schaduw heen stappen en het samen eens worden over de vooruitzichten voor de landbouw. Dat zei de Duitse professor Peter Strohschneider in zijn openingstoespraak van de “Strategische Dialoog”. Maar volgens critici komt die poging tot verzoening van EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen ‘te laat en te weinig’.
Strohschneider is door Von der Leyen gevraagd de komende maanden de besprekingen tussen alle belanghebbenden in de EU-landbouw te leiden. Tot enkele jaren geleden was hij lid van de Borchertcommissie die zich in Duitsland boog over een toekomstscenario voor de landbouw en veeteelt. Het plan is om de dialoog in de zomer af te ronden en tegen september een visieplan te presenteren
De “strategische dialoog” werd op 13 september 2023 voorgesteld door Von der Leyen om “meer dialoog en minder polarisatie” in het landbouwbeleid te bevorderen. Daartoe zijn nu voedselproducenten, NGO’s en verschillende belanghebbenden in de landbouw bij elkaar gebracht.
Boeren in agrarische landen als Frankrijk, Duitsland, Nederland, Polen en Roemenië hebben een litanie van klachten. Hun protesten richten zich zowel tegen nationale wetsvoorstellen als tegen nieuwe Europese regels. In meerdere landen worden door boze boeren met behulp van tractoren snelwegen geblokkeerd. Hun onrust wordt (vooral in Duitsland, Frankrijk en Italië) mede aangemoedigd door extreemrechtse partijen die steun van kiezers zoeken in de aanloop naar de verkiezingen in juni voor het Europees Parlement. Opiniepeilingen wijzen op een mogelijk forse ruk naar rechts.
Lange tijd behoorden binnen de EU vrijwel alle landbouw- en voedselkwesties tot de competentie van de Landbouwcommissaris en de Landbouwcommissie, die vooral de belangen van de Europese boeren op de voorgrond stelden. Tot frustratie van natuurorganisaties, biologische landbouwers en milieugroepen en links-liberale fracties komt daar pas sinds het aantreden van de huidige Commissie-Von der Leyen enige verandering in.
Onder leiding van de Commissarissen Frans Timmermans (Klimaat) en Virginius Sinkevicius (Milieu) is sinds enkele jaren een aantal bevoegdheden overgeheveld van Landbouw naar Milieu, tot grote ontevredenheid van veel boeren en hun Europese koepelorganisaties. Mede daardoor wordt het landbouw- en voedseldebat nog steeds overheerst door tegengestelde opvattingen tussen de Landbouwcommissie (agri) en de Milieucommissie (envi) van het Europees Parlement.
Volgens de Spaanse LNV-minister Luis Planas heeft Brussel in het gemeenschappelijke landbouwbeleid, in de Green Deal, in de voedselstrategie van-boer-tot-bord en in andere agrarische regelingen ‘milieueisen opgelegd aan de landbouwsector […] zonder adequate uitleg, dialoog of financiële steun”. Maar vicevoorzitter van de Europese Commissie, Maroš Šefčovič, de Green Deal-opvolger van Frans Timmermans, vindt dat de strategische dialoog “op het juiste moment” is gestart – ook al beweren sommige ministers dat het nu eigenlijk te laat is.
Volgens critici zal het “moeilijk” zou zijn om vóór de EU-verkiezingen in juni resultaten te boeken. In dat geval wordt feitelijk de hele kwestie óver de verkiezingen (juni 2024) heen getild, moeten daarna de politieke fracties een compromis zien te vinden, en moeten Commissarissen van een nieuwe Europese Commissie dat (vanaf 2025) gaan uitvoeren.