Europese justitie bundelt meer Oekraïne-onderzoek in Den Haag

Bij de Europese justitie-organisatie Eurojust in Den Haag wordt een nieuw internationaal centrum ingericht voor de vervolging van de Russische agressie tegen Oekraïne. Daarmee wordt de mogelijkheid verruimd voor de vervolging van Russische leiders en militairen, buiten al bestaande juridische omschrijvingen zoals oorlogsmisdaden, mensenrechten en genocide.

Dat nieuwe bureau gaat de onderzoeken bundelen die al worden uitgevoerd door het Internationaal strafhof ICC en het JIT-onderzoek onder regie van Litouwen, Polen en Oekraïne. Bovendien heeft Eurojust donderdag, een jaar na het begin van de Russische oorlog tegen Oekraïne, bekendgemaakt dat het ook een databank heeft opgezet voor het verzamelen van elektronisch bewijsmateriaal.

Onderzoekers hebben al bewijsmateriaal tegen 276 personen verzameld, en daarvan al 99 in staat van beschuldiging gesteld. Over de identiteit en aanklachten worden nog geen details bekendgemaakt. Op de vraag van verslaggevers of en wanneer de Russische president Poetin berecht zal worden, zei Eurojust-voorzitter Ladislav Hamran dat internationale berechting afhankelijk zal zijn van internationale overeenstemming, maar ‘dat die dag zeker komt’.

Daarnaast wil Nederland in Den Haag ook een Europees hoofdkwartier opzetten voor het vervolgen van westerse bedrijven die de boycot van Rusland ontduiken. Dat justitieel bureau kan gaan samenwerken met de internationale justitie-instanties die al in Den Haag zijn gevestigd. Alle grote EU-landen zouden zich er achter hebben geschaard.

De EU-landen hebben sinds de Russische invasie van Oekraïne onder meer de export naar Rusland aan banden gelegd. Maar het Kremlin weet de boycot “massaal” te omzeilen, bijvoorbeeld met hulp van buitenlandse tussenpersonen. Het nieuwe Europese hoofdkwartier moet informatie bijeenbrengen van alle EU-landen over die ontwijking, zegt Hoekstra. 

In de Verenigde Naties wordt weliswaar al geruime gesproken over de toekomstige vervolging van Rusland, Russische politici en militairen voor hun rol in de oorlog tegen Oekraïne. Daarover bestaat nog geen duidelijkheid. In theorie zouden het Internationaal Gerechtshof of het ICC in aanmerking kunnen komen, maar er kan ook – net als het Joegoslaviëtribunaal – een apart VN-tribunaal voor kunnen worden opgericht. Waarschijnlijk zal Rusland dat n de VN-Veiligheidsraad gaan tegenhouden 

Ook is het mogelijk om in Nederland een speciale rechtbank te installeren ‘naar Oekraïens recht’. Dat kan buiten de Veiligheidsraad (lees: Russische instemming) om. Een dergelijke juridische constructie is destijds ook toegepast voor de vervolging van de Libische verdachten van de bomaanslag op een Amerikaans vliegtuig boven het Schotse Lockerbie, middels een speciale rechtbank in het zwaarbewaakte Kamp Zeist.