Agenten Russische geheime dienst probeerden onderzoek naar MH17 te saboteren

Rusland heeft op verschillende manieren geprobeerd het internationale JIT-onderzoek naar het neerschieten van de MH17 te hinderen, te beïnvloeden en te saboteren. Die nieuwe onthullingen komen een paar dagen voor het begin van het MH17-proces tegen vier verdachten van het neerschieten van het Maleisische passagiersvliegtuig.

Maandag is de eerste zittingsdag in het proces. Er zijn vier verdachten gedagvaard: drie Russen en een Oekraïner. De Russen hebben allen banden met Russische geheime diensten. Ze zijn aangeklaagd voor moord en het doen verongelukken van het toestel, met de dood van de inzittenden tot gevolg.

De Russische obstructie was deels bekend, maar blijkt opnieuw door nieuwe onthullingen van de Nederlandse krant De Volkskrant. De krant brengt vooral nieuwe details over hoe vooral de Russische militaire geheime dienst GROe te werk ging, niet alleen in de eerste onderzoeksjaren maar ook nog vrij recentelijk. Wanneer precies de verstoring van het onderzoek op gang kwam is niet duidelijk, maar waarschijnlijk al enkele dagen na het drama op 17 juli 2014.

Destijds begon de Nederlandse Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) meteen met een eigen onderzoek naar de mogelijke oorzaak. Die instantie wordt in Nederland altijd ingeschakeld bij het onderzoek naar grote ongelukken. Er werd door de Nederlandse onderzoekers contact gelegd met hun Russische vakbroeders, het Russische Interstatelijke Luchtvaart Comité (MAK), waarmee de verhoudingen goed waren.

Na een paar dagen bleek dat de onderzoekers van het MAK waren vervangen door een vijfkoppige staatscommissie, met een teamleider die eerder voor een beveiligingsdienst van het Kremlin werkte. Vermoedelijk wilde de Russische regering greep krijgen op het onderzoek.

Dat de Russen met hun aandacht voor de Nederlandse Onderzoeksraad OVV mogelijk op het verkeerde paard hebben gewed, is duidelijk geworden nadat Rusland zich in de VN-Veiligheidsraad verzette tegen elke vorm van internationale berechting van mogelijke daders, ook niet door een VN-tribunaal. Toen daarop Nederland en Australië, samen met Maleisië, België en Oekraiene gezamenlijk het JIT-strafrechtonderzoek ter hand namen, reageerde Moskou wóedend. Tot op de dag van vandaag verwijt president Poetin de Nederlandse premier Rutte dat Rusland búiten het onderzoek is gehouden.

Het Joint Investigation Team (JIT) dat het strafrechtelijk onderzoek heeft gedaan, is na lang en uitgebreid onderzoek tot de conclusie gekomen dat de gebruikte Buk-raket afkomstig was van een Russisch legeronderdeel. Mede daarom hebben Nederland en Australië uiteindelijk Rusland aansprakelijk gesteld voor het neerschieten van het vliegtuig.

Een paar weken na de ramp kwamen Maleisische piloten naar Nederland om de gesprekken te vertalen die hun Maleisische collega’s in het ramptoestel met elkaar hadden gevoerd. In diezelfde periode waren twee leden van de Russische militaire inlichtingendienst GROe in Nederland, zo bleek later. Een van de leden die in Nederland waren, is de leider van de eenheid. Wat de twee in Nederland deden is niet bekend. “Maar een relatie met MH17 ligt voor de hand”, zegt een bron van de Volkskrant.

Een half jaar later bleken twee voormalige GROe-leden deel uit te maken van de Russische staatscommissie waarmee de OVV samenwerkte. Een van hen is een generaal van het Russische leger die kort na de ramp openlijk zei dat het onwaarschijnlijk is dat het toestel door een Russische Buk-raket is neergehaald. De Nederlandse militaire inlichtingendienst MIVD observeerde het tweetal toen ze in Nederland waren voor overleg met onderzoeksteams uit andere landen. Na elke vergadering belden de twee onderzsoekers met een telefoonnummer in het Kremlin.

Er zijn meer voorbeelden van pogingen tot beïnvloeding van het onderzoek en de onderzoekers. Zo werden leden van de OVV en Nederlandse politiemensen tijdens een bezoek aan Oekraïne bij hun hotel opvallend vaak aangesproken door jonge vrouwen, ook in het Nederlands. Ook werden hun hotelkamers opvallend vaak schoongemaakt, soms wel drie keer per dag. Privételefoons van marechaussees bleken na terugkeer in Nederland te zijn besmet met malware.

Verder is er bij de OVV ten minste één hackpoging bekend van de aan de GROe gelinkte hackersgroep Fancy Bear. Naar de Volkskrant nu bekendmaakt, zijn de GROe-leden die in 2018 probeerden het computernetwerk van het OPCW-kantoor in Den Haag binnen te dringen, eerst in Rotterdam geweest in de buurt van het Landelijk Parket van het Openbaar Ministerie. Daar vindt het strafrechtelijk onderzoek naar de MH17-ramp plaats.

De MIVD nam apparatuur van de GROe-leden in beslag. Op een laptop vond de dienst informatie waaruit bleek dat het team in 2017 in Maleisië was geweest om een operatie op te zetten tegen het Maleisische onderzoeksteam. De Nederlandse onderzoekers zijn ervan overtuigd dat de Russische beïnvloeding en sabotage geen succes hebben gehad. Het onderzoek werd er ingewikkelder van, er was ruis en wantrouwen, maar het heeft de conclusies niet beïnvloed, zeggen de onderzoekers in de Volkskrant.