Na afloop van het herfstreces wordt woensdag in Berlijn het maandelijkse coalitieoverleg hervat van SPD, Groenen en FDP, waarbij het voortbestaan van hun Duitse ‘stoplichtcoalitie’ op het spel staat. In de Duitse media wordt rekening gehouden met een kabinetsbreuk en vervroegde bondsdagverkiezingen.
Directe aanleiding is het vorige week gepresenteerde ‘economisch herstelplan’ van de liberale FDP-minister van Financiën Christian Lindner. Dat FDP-rapport wordt algemeen opgevat als ‘geheel in strijd met’ het ‘Deutschlandfonds’ van Economie-minister Habeck (Groenen). Dat stimuleringsfonds is bedoeld om de kwakkelende Duitse economie een nieuwe impuls te geven.
Ook komt het FDP-plan nog geen week nadat bondskanselier Olaf Scholz (SPD) een topconferentie hield met de voorzitters van de grote Duitse bonden van werkgevers en vakbonden. Daarvan zijn na afloop geen bijzonderheden bekendgemaakt, maar aangenomen wordt dat Scholz het Duitse middenveld voorbereid heeft op ‘nog meer slecht nieuws’. Vorige week maakte autofabrikant Volkswagen bekend dat er moet worden bezuinigd en gereorganiseerd, mogelijk door sluiting van drie grote fabrieken.
Hoewel er veel aanleiding is voor bijstelling van de economische koers van de drie jaar oude Duitse coalitie, zijn de recente schokkende stembusuitslagen in drie oost-Duitse deelstaten veel doorslaggevender. Daar kwam de extreem-rechtse AfD-partij (met een kwart van de stemmen) als glansrijke winnaar uit de stembus, gevolg door de nieuw gevormde partij rond Sahra Wagenknecht. Die uitslag is bij de politici in Berlijn ingeslagen als een bom.
In opiniepeilingen staat de CDU/CSU-oppositie al maandenlang aan kop, met een aanhang van ongeveer 30 procent, en lijden SPD en Groenen en FDP al maandenlang verliezen. In die drie oostelijke deelstaten worden momenteel coalitiebesprekingen gevoerd, en het ziet er naar uit dat daar regionale regeringen tot stand gaan komen van CDU, AfD en BSW. Misschien dat de SPD nog in êên deelstaat mag meedoen.
De reguliere verkiezingen zijn pas voorzien in september van komend jaar. Een op de twee Duitse burgers wil blijkens recente opinipeilingen vervroegde verkiezingen: volgens een kleine meerderheid is de Stoplich-coalitie aan het einde gekomen. 54 procent sprak zich uit voor nieuwe verkiezingen in de ARD-Duitslandtrend.
Slechts 41 procent is er dus voor dat de Ampel-regering tot de reguliere verkiezingsdatum op 28 September 2025 doorgaat. Aanhangers van de SPD (77 procent) en de Groenen (76 procent) zijn daarentegen nog steeds van mening dat een voortzetting van het gezamenlijke regeringswerk zinvol is.
In de peiling komt de CDU-CSU-unie uit op 34 procent en daarmee drie procent meer dan een maand geleden, staat SPD onveranderd op 16 procent, en AfD op 17 procent. De Groenen verliezen twee procentpunten en komen op 11 procent. De BSW verliest twee procentpunten en eindigt op landelijke schaal momenteel op 6 procent.
Het is een document waarmee Lindner de SPD en de Groenen uitdaagt en hun coalitie dieper in de crisis kan storten. De FDP-leider roept op tot een onmiddellijke en radicale koerswijziging, maar bedoelt daarmee niet een hervorming van de (financiële) schuldenrem of het instellen van nieuwe speciale fondsen.
Daarmee mengt Lindner zich rechtstreeks met het industriële beleid van Habeck: de aanpak van Habeck richt zich “traditioneel op grotere bedrijven, meestal ook met de sterkste belangenorganisaties (zoals Intel of Thyssen-Krupp), maar verwaarloost het midden- en kleinbedrijf, het ambacht en vooral nieuwe en jonge bedrijven”, schrijft Lindner. En ook op het gebied van ‘ groene’ klimaatbeleid roept hij op tot een einde aan de “Duitse speciale weg”.