Duitse politiek in shock: AKK straks geen opvolger van Angela Merkel

In Duitsland heeft CDU-partijvoorzitster Annegret Kramp-Karrenbauer haar aftreden aangekondigd. In de Duitse én in de Europese politiek werd verwacht dat zijn de opvolgster van bondskanselier Angela Merkel zou worden.

Twee jaar geleden nam ze het partijvoorzitterschap van Merkel over. AKK zegt nu dat ze komende zomer zich níet kandidaat voor het kanselierschap kandidaat zal stellen, terwijl Merkel al wel vorig jaar haar aftreden heeft aangekondigd. Daardoor heerst nu niet alleen in Berlijn grote onduidelijkheid over wie over amper anderhalf jaar de nieuwe Duitse leider zal zijn.

Kramp-Karrenbauer zou in een vergadering van het partijbestuur verklaard hebben dat het kanselierschap (of tenminste de kandidatuur ervoor) en het partijvoorzitterschap samen horen, om de CDU niet te verzwakken met twéé leiders. Sommigen zien dat als een verhulde oproep aan Merken om vervroegd af te treden, zodat AKK alsnog beide functies kan vervullen.

Angela Merkel oefende jarenlang beide functies uit, maar gaf eind 2018 de fakkel van partijvoorzitter door, wat algemeen werd gezien als de eerste stap in het doorgeven van haar volledige politieke erfenis.

Volgens ‘AKK’ heerst er in de CDU onduidelijkheid over de omgang met extreme politieke partijen zoals de extreemrechtse AfD en het extreemlinkse Die Linke. Kramp-Karrenbauer is strikt tegen welke samenwerking met beide partijen dan ook, maar daar is lang niet iedereen in de partij het over eens. Mede daardoor stond de partij-voorzitster al enige tijd onder druk, omdat de huidige coalitie-samenwerking van CDU met de sociaaldemocratische SPD ook niet soepel verloopt, en velen al rekening houden met de val van de ‘grote coalitie’.

Bij de jongste (Europese) verkiezingen in mei bleek dat de twee grote Duitse middenpartijen SPD en CDU/CSU veel kiezers waren kwijtgeraakt, vooral ter linkerzijde aan De Groenen en ter rechterzijde aan de AfD. In de recente onderhandelingen in de deelstaat Thüringen over de vorming van een regionale regering weigerden de regionale CDU-leiders een coalitie met De Groenen en Die Linke aan te gaan, en leken ze wel bereid de gedoogsteun te accepteren van de extreem rechtse AfD.

Dat zond een schokgolf door heel Duitsland, aangezien het de allereerste keer was dat een van de partijen samen met extreemrechts mee stemde. Partij-voorzitster AKK slaagde er klaarblijkelijk niet in haar visie aan de regionale partij-afdeling op te leggen, zo was de indruk. Dat leidde vooral in de rechtse Duitse pers tot felle verwijten en een verholen roep om haar aftreden. Het is nog niet duidelijk of het partijbestuur heeft aangedrongen op haar terugtreden, of dat ze dat zelf heeft beslist, of dat bondskanselier Merkel er op heeft aangedrongen.

Maar ook voor de recente crisis in Thüringen was er al kritiek op de manier waarop Kramp-Karrenbauer de partij leidde, in de eerste plaats door verkiezingsnederlagen en slechte resultaten in de peilingen. In november had ze tijdens de partijdag in Leipzig al mee gedreigd op te stappen. Met die manoeuvre wist ze toen wel nog de eenheid te herstellen.

Kramp-Karrenbauer is sinds kort ook de Duitse minister van Defensie, als opvolgster van Ursula von der leyen die in december voorzitter van de Europese Commissie werd. Kramp-Karrenbauer wil binnenkort het proces voor de verkiezing van een kanseliers-kandidaat organiseren en de partij verder voorbereiden op de toekomst, om dan na de zomer het voorzitterschap op te geven.

In 2021 vinden in Duitsland nieuwe parlementsverkiezingen plaats en komt er na zestien jaar een einde aan het tijdperk-Merkel. De huidige bondskanselier zou AKK op het partijbestuur uitvoerig bedankt hebben en gevraagd hebben aan te blijven als minister van Defensie.